ပါဠိဂုဏ်ကျာ်ဒ္စိတ်တပ် ။
“ ဣတိပိသောဘဂဝါ အရဟံ ၁ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ၂ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော ၃ သုဂတော ၄ လောကဝိဒူ ၅ အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ ၆ သတ္ထာဒေဝမနုဿနံ ၇ ဗုဒ္ဓေါ ၈ ဘဂဝါ ၉ ”
သွက်ဂွံတီအဓါပ္ပါယ် ။
ပ္ဍဲကဵု “ဣတိပိသောဘဂဝါ”ဂှ် “ဣတိပိ”တုန် − ပါဠိမစၞောန်ထ္ၜးဟိုတ်မမိက်ကဵုမွဲမွဲ မတၟးပြာကတ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲအပ္ဍဲညာဏ်ဇကုဇကုရောၚ်၊ “သောဘဂဝါ” တုန် − ပါဠိမစၞောန်ထ္ၜးဇကု ဒဗ်ကျာ် (ဒပ်ကျာ်)ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ − ပါဠိမ္ဂး “ဣတိပိသောဘဂဝါ”ဂှ် ဒးတောဲဖက်ဗဂပ်ကဵု ဂုဏ်ဒ္စိတ်ဖအိုတ်ရောၚ် ။
ဗီုဂွံတောဲဗဂပ် ။
၁။ ဣတိပိသောဘဂဝါအရဟံ ။
၂။ ဣတိပိသောဘဂဝါသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။
၃။ ဣတိပိသောဘဂဝါဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော။
၄။ ဣတိပိသောဘဂဝါသုဂတော ။
၅။ ဣတိပိသောဘဂဝါလောကဝိဒူ ။
၆။ ဣတိပိသောဘဂဝါအနုတ္တရော, ပုရိသဒမ္မသာရထိ ။
၇။ ဣတိပိသောဘဂဝါသတ္ထာဒေဝမနုဿာနံ ။
၈။ ဣတိပိသောဘဂဝါဗုဒ္ဓေါ ။
၉။ ဣတိပိသောဘဂဝါဘဂဝါ ။
(၁) သောဘဂဝါ၊ ၚ်၀ ကျာ်တြဲပြဲဝိသေသတၠပိုန်တြဴပြကာဂှ်။ ဣတိပိ၊ ဟိုတ်ဟိုတ်နူသ္ၚောဲ ဟၟဲကဵုကိလေသလ္ၚီမသုန်ကၠံ တဏှာကၠံဒ္စါံ သီုဝါသနာအိုတ်အာဗိုန်ဂၠိညိရော ၊ ဟွံလှိုက်ကြိုက်ထေက်ဒုၚ်ဒါန်မွဲဟာန်ပူဇဴသတ္တံ တၟံညးအိုတ်သီုသာ်ဝွံကီုလေဝ်။ အရဟံ၊ အရဟံ မ္ဂးယၟုရ။ အရဟံ− ပြာကတ်တမ္ညဝ် အံသဝ်လောန်သတိုက် အိုတ်အာဟွံမာန် စိုပ်ဋ္ဌာန်ဘုံဗြို ဓလီုဍိုက်ဟောကၠံၚ် − အရဟံ − မ္ဂးယၟုရ။
သွက်ဂွံတီအဓိပ္ပါယ် ။
ဂုဏ်ကျာ်အရဟံမ္ဂးဂှ် စၞောန်ထ္ၜးအရထသ္ၚောဲနူကိလေသဂှ်မွဲ၊ စၞောန်ထ္ၜးအရထ ထေက်ကဵုဒုၚ်ဒါန်ညးထေက်ကဵုပူဇဴညးဂှ်မွဲ၊ ဣဝွံ စၞောန်ထ္ၜးအရထဗွဲခမၞောန်ၜါသာ်ရ။
ဗွဲတြးတုန် −−
စၞောန်ထ္ၜးအရထသ္ၚောဲနူကိလေသဂှ်မွဲ။ (ဝါသနာလေဝ်အိုတ်အး)
စၞောန်ထ္ၜးအရထဂစိုတ်ကၠေံသၞသတြုကိလေသ နကဵုသၞာ်အရဟတ္တမဂ်ဂှ်ၜါ။
စၞောန်ထ္ၜးအရထပလီုပလာ်ကၠေံစက်အရာသံသာဂှ်ပိ။
စၞောန်ထ္ၜးအရထထေက်ဒုၚ်ဒါန်ပူဇဴမၞိဟ်ဒေဝတဴဗြမှဴအိန်ဗြီုဂှ်ပန်။
စၞောန်ထ္ၜးအရထဟွံပတုဲပွသရာံပါပ်ပ္ဍဲဋ္ဌာန်လ္ၚုဂှ်မသုန်။
(ပြကိုဟ်ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကၞပ်မွဲ − ဇေန် − ၁၉၂) ပ္ဍဲပြကိုဟ်ဝွံ ဗီုညးတောဲဗဂပ်လဝ်ဂှ် − သောဘဂဝါ ဣတိပိအရဟံ၊ ဣတိပိသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ပ ။ ဣတိပိဘဂဝါ။ သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။ ညးလ္ၚဵု သ္ပအစာံကဵုပြကိုဟ်ဂှ်တုဲ −
သောဘဝဂဝါဣတိအရဟံ ။
ဣတိပိသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ။
ဣတိပိဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော ။
ဣတိပိသုဂတော ။
ဣတိပိလောကဝိဒူ ။
ဣတိပိအနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ ။
ဣတိပိသတ္ထာဒေဝမနဒဿာနံ ။
ဣတိပိဗုဒ္ဓေါ ။
ဣတိပိဘဂဝါ။ သာ်ဝွံလေဝ် ချူခၞံလဝ်နွံဒၟံၚ်ရ။
ဗဗွဲဒၟံၚ်ဖအိုတ်ရ။ ဂုဏ်ကျာ်ဂွံဒှ်အာစှ်ဂှ် − ပ္ဍဲဂုဏ်မရနုက်ကဵုတြဴ − အနုတ္တရောသ္ပမွဲ၊ ပုရိသဒမ္မသာရထိသ္ပမွဲတုဲ ဂုဏ်ကျာ်ဒှ်အာစှ်ရောၚ်။
ကိလေသလ္ၚီမသုန်ကၠံ တဏှာကၠံဒ္စါံမ္ဂးဂှ် ကိလေသမၞုံဒၟံၚ်ပ္ဍဲသန္ထာန်သတ်ပုထုဇန်တံဂှ် ဗွဲခမၞောန်စှ်၊ ဗွဲတြးလ္ၚီမသုန်ကၠံ၊ တဏှာမၞံဒၟံၚ်ပ်ဍဲသန္ထာန်သတ်ပုထုဖနန်တံဂှ် ဗွဲခမၞောန်ပိ ဗွဲတြကၠံဒ္စါံရ၊ (သဘဴဓဝ်ပလေပ်ကဵုစိုတ်ကၠိခ္ဍက်ၚေတ်ပေတ်စောန်ပြံက်ဍံက်ဍေန်အာဂှ် ကိလေသမ္ဂးယၟုရ၊ သဘဴဓဝ်ထၞေန်စစေန်စပ်ဗာန်ခြပ်မံၚ်ပ်ဍဲအာရီုဂှ် တဏှာမ္ဂးယၟုရ။ တဟၚ်တဟောန်မိက်ဂွံဂွံလောန်လောန်ကာဲကာဲလေဝ် တဏှာဖအိုတ်ရ) ။
[ကိလေသစှ်မ္ဂးဂှ် လောဘ, ဒေါသ, မောဟ, မာန, ဒိဋ္ဌိ, ဝိစိကိစ္ဆာ, ထိန, ဥဒ္ဓစ္စ, အဟဳရိက, အနောတ္တပ္ပ−ရောၚ်] ။
[အဏှာပိမ္ဂးဂှ် ကာမတဏှာ, ဘဝတဏှာ, ဝိဘဝတဏှာရောၚ်၊ တဏှာမထၞေန်စေန်စပ်ပ္ဍဲအာရီုကာမဂုန်မသုန် မပ္တံရူပါရီုဂှ် ကာမတဏှာ၊ တဏှာမထၞေန်စေန်စပ်ပ္ဍဲဘဝမဗိုန်ဂၠိ မဒှ်မွဲဟာန်ကေုာံ သဿတဒိဋ္ဌိဂှ် ဘဝတဏှာ၊ တဏှာမထၞေန်စေန်စပ်ပ္ဍဲဘဝမပိုတ်သ္ကုတ်မဒှ်မွဲဟာန်ကေုာံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဂှ် ဝိဘဝတဏှာ မ္ဂးယၟုရ]။
ဗီုဂွံရိုဟ်လၟိဟ်ကိလေသဗွဲတြးတုန် − လောဘမွဲဂှ် သ္ပအာရီုကဵုဓဝ်(၇၅)မတွံဂး − နာံ−၅၃၊ နိပ္ဖန္နရုပ်−၁၈၊ လက္ခဏရုပ်−၄ ပံၚ်တုဲ ဒှ်ထပှ်ဣသုန်(၇၅)ရ၊ အာရီု ၇၅ ဂှ် ပ္ဍဲအပ္ဍဲသန္ထာန်ဇကုလေဝ်နွံ, မ္ၚးသန္ထာန်ဇကုလေဝ်နွံ၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ − လောဘမွဲဓဝ် သ္ပအာရီုကဵုအဇ္ဇျတ္တသန္ထာန်ဂှ် ၇၅၊ လောဘမွဲဓဝ် သ္ပအာရီုကဵုဗဟိဒ္ဓသန္ထာန်ဂှ် ၇၅၊ ပံၚ်သၟဟ်တုဲဒှ်အာ လောဘ−၇၅−ရ။
ညံၚ်ရဴကိလေသလောဘဂှ်ကီု မပ္တံကိလေသဒေါသတံဂှ်လေဝ် နွံ(၁၅၀)ဖအိုတ်တုဲ၊ ၁၅၀−ဂှ် တန်လဝ်, ပၟဝ်ကဵုကိလေသစှ် ဒှ်လ္ၚီမသုန်ကၠံ(၁၅၀၀)ရောၚ်၊ ယဝ်ရပၟဝ်ကဵုပညပ်တၞဟ်တၞဟ်မ္ဂး ရိုဟ်လၟိဟ်ဟွံမာန်ရ။
ဗီုဂွံရိုဟ်လၟိဟ်တဏှာဗွဲတြး။ တဏှာပိဂှ်တန်လဝ်ပၟဝ်ကဵုအာရီုတြဴ, ဒှ်စှ်ဒ္စါံ −၁၈၊ ၁၈−ဂှ် တန်လဝ်ပၟဝ်ကဵုကာလပိမတွံဂး အတိက်ပစ္စုပ္ပန်အနာဂတ်ဒှ်အာ ၅၄၊ ၅၄−ဂှ် တန်လဝ်ပၟဝ်ကဵုသန္ထာန်ၜါမတွံဂး အဇ္ဇျတ္တ, ဗဟိဒ္ဓဒှ်အာကၠံဒ္စါံ ၁၀၈−ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ တဏှာပိတန်လဝ်ပၟဝ်ကဵုအာ, ကာ, သန်, မမိက်သ္ဂးရောၚ်။
သီုဝါသနာအိုတ်အာဗိုန်ဂၠိညိရောဟွံလှိုက်မ္ဂးဂှ် သၟူအမြာဲကိလေသသတၚ်လဒပ်ဂွပ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲသန္ထာန်သတ္တံ, ဗွဲအစောံသတ္တိကိလေသထီုဗးဗဝ်ဂအုံလဝ်ပ္ဍဲသန္ထာန်သတ္တံဂှ် “ဝါသနာ” မ္ဂးယၟုရ၊ ပ္ဍဲသန္ထာန်တပအရှန်တံဂှ် ၜိုန်ရကိလေသအိုတ်အာကီုလေဝ် သၟူအမြာဲဍေံ, ဝါသနာထီုဗးဗဝ်ဂလုံလဝ်ဍေံ, ဆက်ဆေန်ပါကၠုၚ်နူဘဝကၠာကၠာတေံဂှ် အိုတ်အာဟွံမာန်ကီုရ၊ ညံၚ်ရဴပြိုက်လဝ်အရက်ပ္ဍဲပလၚ်ကီုတုဲ ၜိုန်ရအရက်ဂှ်အိုတ်အာကီုလေဝ် သၟူပသဍေံပ္ဍးဒၟံၚ်တုဲ အိုတ်အာဟွံမာန်ကီုရောၚ်။
ကျာ်တြဲပိုဲဂှ် ဗီုဂှ်ဟွံသေၚ် အုဲအေၚ်သၟူကိလေသလေဝ်ဟၟဲ စာ်စ္ဍးသ္ၚောဲအာနူကိလေသလ္ၚီမသုန်ကၠံ တဏှာကၠံဒ္စါံ သီုဝါသနာ(ဝါသၞာ) အိုတ်ဂစိုတ်ကၠေံကိလေသလ္ၚီမသုန်ကၠံ တဏှာကၠံဒ္စါံ သီုဝါသၞာဟွံမွဲ နနဲလဵုလေဝ် ဟွံသၠိုက်နကဵုဍာ်ကိလေသတုဲ ဒယှ်တမ္ညဝ်အံသဝ်ပြာကတ် ပ္ဍဲလိုက်လပိုက်စိုပ်အာသွဝ်ဗြီု ဓလီုလဝ်ဖအိုတ်ရ။
ဟိုတ်နူကုတ်ဗပိုတ်ဖအိုတ်ကၠေံသၞကိလေသတဏှာ ဝါသနာတံဂှ်ရ − စိုတ်စရိုတ်ကျာ်တြဲပိုဲလေဝ် ကေဝ်ဇြုလျုၚ်ဗုၜတ်သ္အးဇ္ၚးဗွဲမလောန် ညံၚ်ရဴတၟးတၟောန်ဂဵုဒၟံၚ်ကီုရ။ ဥပမာ ပ္ဍဲလိုက်ဏံတုန် − ပ္ဍဲတိဗ္ၚကၠံသွဝ် မမိက်ကဵုမွဲမွဲ ဗွဲသဘာဝပကိဍေံဟွံမွဲကဵုမၠိုက်ခဗိုက်ဟန်ဗန်ချောဲကၟတ်သ္အးဒၟံၚ်ဂှ် ယဝ်ရသ္ဂောံတဵုဂြာတ်ကလုတ်လဝ်မဗဳဇတၞဟ်တၞဟ်သာ် မပ္တံသြောံဇၞော်သြောံသၟတ်မ္ဂး − ညံၚ်ရဴရေၚ်တၠုၚ်က္တဵုဗဒှ်ကဵုသတ်မဇၞော်ဖေါအ်ဗြေဝ်ကျေဝ်ဂေါဝ် ဒှ်ဒ္ၚေါဝ်မတ်ညးဂမၠိုၚ်ကီု သီုကဵုညးမတသိုက်ပၠံၚ်တဵု ကေုာံ ရေၚ်သ္ကံရ။
တုပ်တဴညံၚ်ရဴသာ်ဂှ်ရ − ဍာ်ကမၠိကိလေသဍာ်လၟက်လၟုဲအုဲလေၚ် ကိလေသ ပသပသောန်တံဂှ် ညိဓဝ်ဟၟဲပ္ဍဲသန္ထာန်ကျာ်တြဲ သ္အးဇ္ၚးသ္ဇုၚ်ဂွု ဗုၜတ်ကေဝ်ဒၟဴၚ်ပ္ဍဲဇရေၚ်ကျာ်တြဲ စိုတ်စရိုတ်ကျာ်တြဲ တၟးသ္အးဇ္ၚးဒၟံၚ်လၟိုန်ကာလတုဲ မဗဳဇခိုဟ်ခိုဟ်ပြဲပြဲမတွံဂး ပွမဂွံကဵုဒါန်သ္ပပူဇဴတံဂှ် သ္ပတဴရ။
မဗဳဇဒါနကုသဵုဒှ်တံ၊ ယဝ်ရသ္ဂောံတဵုဂြာတ်စုတ်ကလုတ်လဝ်မ္ဂး − ဂုန်ဖဵုအတိုၚ်ဇကုမရန်တၟံဖျုၚ်လဝ်စိုတ်ဂှ် − ဟိုတ်နူကတဵုဗဒှ်မာန်စိ ကလိဂွံဗွဲစၟတ်ရ၊ ကျာ်တြဲပိုဲလေဝ် ဗၞတ်ညးမကဵုဒါန်သ္ပပူဇဴဂြုဂြုဂြီုဂြီုတဴဂှ် ဒုၚ်ကေတ်ထေက်ကြိုက်ဗွဲမလောန်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ − ကျာ်တြဲပိုဲ သ္အးဇ္ၚးဒၟံၚ်အလုံသန္ထာန်မွဲတုဲ တုပ်တဴညံၚ်ရဴတိဗ္ၚထၟိက်ဟွံမွဲကဵုချောဲကၟတ် ဗၞတ်တဵုဂြာတ်ဖျေံဏာ ဂွံသတ်ဍေံပေၚ်ပေၚ်၊ ကလိဂွံဂုန်ဖဵုပေၚ်ပေၚ် လေၚ်အာဒေက်အာဟွံမွဲရောၚ်။
*(အ္စသၠပတ်မည်တြေံ ညးချူစ − ဗိဇ္ဇ − မဗိဇ္ဇရောၚ်)
ဟိုတ်နူဂုဏ်အရဟံ ထေက်ဒုၚ်ဒါန်ပူဇဴဇၟာပ်ဇၟာပ်သၟိၚ်မၞိဟ်ဒေဝတဴ ဗြမှဴအိန်ဗြီုဂှ်ရ − ပ္ဍဲကာလလက်ထက်ကျာ်တြဲပိုဲဂှ် သၟိၚ်ဗြီုဇၞော် ကော်ခဴစ “သဟမ္ပတိမဟာဗြီု”ဂှ် နကဵုပ္ကဴဇၟန်ရတ်စဳဇန်ဒွက်လဝ် မၞုံဗၞတ်တၟာဒဵုသိန္နရာဇ် သ္ပပူဇဴကျာ် ကေၚ်ကဵုလဝ်ဒါန်ပ္ကဴထဝ်ကုကျာ်တုဲဂှ် သၟိၚ်ဓမ္မာသောက တၠညးဍုၚ်ပါဋလိပုတ်လေဝ် ကာလကျာ်တြဲလောန်စဴအာနိဗ္ဗာန်တုဲဂှ် ဖအိုတ်ဂြပ်ဒ္စိတ်စှော်တြဴ (၉၆)ကိုတ်ရ၊ ကြပ်စဴသွဝ် ဗဝ်စုတ်ပန်ကိုတ်၊ သၠးကဵုဒါန် ဂြပ်ရတ်ကၠံကိုတ် စိုတ်မိပ်ကွေံကွေံရ၊ ရန်တၟံကဵုကျာ်တုဲ နကဵုအပေါတ်သာသနာဘာဇၞော် ဒ္စါံလက်ကဵုပန်လ္ၚီ(၈၄၀၀၀)ဂှ် သၠးပွးပြုပြေၚ်ကေၚ်ကဵုဒါန် ကေၚ်သ္ပပူဇဴလဝ်တုဲရောၚ်။
နကဵုဂုဏ်အရဟံပြကတ်တမ္ညဝ် အံသဝ်လောန်သတိုက် အိုတ်အာဟွံမာန်မ္ဂးဂှ် ဂုဏ်တၟေၚ်မြဴသာ်ဝွံ ဂလိုၚ်လဵုအံသဝ်အံသဝ် သ္ပအံသဝ်အိုတ်အာဟွံမာန်ရ၊ ဂုဏ်အရဟံနွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲဇကုကျာ်တြဲပိုဲဂှ် ဒယှ်တမ္ညဝ်မံက်ဂတဝ်ပြာကတ်အာ အလုံပိစှော်မွဲဘုံတုဲ သၟူအမြာဲဂုဏ်ဂှ်လေဝ် မောဝ်ဇောဝ်ပ္ဍးတၟာဲအာမွဲအဆံၚ်ကဵုမွဲအဆံၚ် မောဝ်ဇောဝ်ဟောကၠံၚ်ဗျာပ်တြးပြးဇးအာ စဵုကဵုစိုပ်ဍုၚ်ဗြီု ဓလီုဍိုက်လဝ်ဖအိုတ်ရောၚ်။
ဂလာန်ဗတိုက်ဖအောဝ်
ညးမလျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ဗှ်ဗၞုဟ်ဂုဏ်ကျာ် “အရဟံ” တံဂှ် ဗီုစိုတ်ကျာ်တြဲ စာ်စ္ဍးအာနူကမၠိဍာ်ကိလေသ သ္ဇုၚ်ကေဝ်တၟးသ္အးဇ္ၚးဒၟံၚ် ညံၚ်သ္ဂောံညာတ်ကေတ်နကဵုစိုတ်မာန် ဂစလာန်သ္ပအာရီုပၠောပ်စိုတ်ညိ၊ ဍာ်လၟက်ကိလေသမကၠိခန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲစိုတ်ဇကုဇကုဂှ်လေဝ် ကဵုဇြုၚ်ဂွုဗုၜတ်သ္အး ကဵုတၟးကေဝ်ဒၟံၚ်လၟိုန်ကာလညိ၊ ညံၚ်ဂွံစာ်စ္ဍးအာနူဍာ်ကမၠိလၟက်လၟုဲကိလေသဂှ်ကီု စိုတ်စရိုတ်ဇကု ညံၚ်ဂွံတန်တဴအာပ္ဍဲအာရီုကျာ် ဂုဏ်ကျာ်အရဟံဂှ်ကီု စွံသတိခိုၚ်ခိုၚ်ကၠိုက်ကၠိုက်တုဲ ဂစာန်ဗှ်ဗၞုဟ်ဂုဏ်ကျာ် ပၟဝ်ဂုဏ်ကျာ်အရဟံဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါအိုတ်ညိ။