(၁) ဘဂဝတော၊ ဒဒက်−တဴကဵုကျာ်တြဲ၊ ပြဲဝိသေသတၠပိုန်တြဴပြကာ၊ သာဝကသံဃော၊ ၚ်− ဂကောံသၚ်၊ ကလၚ်ဂလာန်ကျာ်တြဲ၊ ရဲအရဳဒ္စါံပြကာ။ သုပ္ပဋိပန္နော ၊ စိုန်−ဒ္ဂေတ်ဒးရး ၊ ဟွံဒးဝေတ်ဗ္တောန်ပြဲလောန်ကွေံကွေံရ။

သွက်ဂွံတီအဓိပ္ပါယ် ။ −−−− ။ ဂုဏ်သုပ္ပဋိပန္နမ္ဂးဂှ် − စၞောန်ထ္ၜးအရထဒ္ဂေတ်ဗွဲမဒးရး ဒ္ဂေတ်ခိုဟ်ကွေံကွေံရ။ [သုပ္ပဋိပန္န − သု− ပဋိပန္န၊ သု− ဗွဲမဒးရး၊ ပဋိပန္န၊ ဒ္ဂေတ်။ ] ပူဂဵုတန်တဴပ္ဍဲမဂ်ဖဵု− ဂွံမဂ်ဖဵုတုဲဂှ် “အရိယ− အရဳ − ညးမပြဲ, ညးမသ္ၚောဲအာနူကိလေသမ္ဂးယၟုရ၊ မွဲနဲတုန်− ညးမဗုသ္အးနကဵုကုသဵုလောကုတ္တဵုမ္ဂးယၟုရ။ အရေဝ်ပလးဂှ် ညးမပြဲ, ညးမသ္ၚောဲအာနူကိလေသ, ညးမဗုသ္အးဂှ် အရဳမ္ဂးယၟုရ။ ] အရဳဂှ် မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပန်ဖလဋ္ဌာန်ပန် တန်ပူဂဵုလ္တူနွံဒ္စါံဂူဒ္စါံပြကာရ။

မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပန်ဂကူ ။ −−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−− ။ ဖလဋ္ဌာန်ပန်ဂကူ

၁ ။ ပူဂဵုဂွံသောတာပတ္တိမဂ် ။ −−−−−−−−−−−−−−−−။ ပူဂဵုဂွံသောတာပတ္တိဖဵု ။

၂ ။ ပူဂဵုဂွံသကဒါဂါမိမဂ် ။ −−−−−−−−−−−−−−−−−−။ ပူဂဵုဂွံဒကဒါဂါမိဖဵု ။

၃ ။ ပူဂဵုဂွံအာဂါမိမဂ် ။−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−။ ပူဂဵုဂွံအာဂါမိဖဵု ။

၄ ။ ပူဂဵုဂွံအရဟတ္တမဂ် ။−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−။ ပူဂဵုဂွံအရတ္တဖဵု ။ ( ဣဝွံ ပူဂဵုအရဳဒ္စါံမ္ဂးယၟုရောၚ်)

ပ္ဍဲခေတ်ကၠာကၠာတေံဂှ် ၜိုန်ရသၚ်အရဳခၟဳမပြဲနွံဒၟံၚ် “လ္ၚီ လက် ကိုတ်(ကိုဋ်)ဟွံကမွဲ ” ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ကီုလေဝ် ဗွဲယၟုယၟုဂကူဂှ် ပါလုပ်ပ္ဍဲဒ္စါံဂကူဒ္စါံရဲဏံဖအိုတ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ− ပ္ဍဲဂလာန်မဟီုဂးစတိုန်ဒၟံၚ်ပါၚ်ပိုဲဂှ် “အရဳဒ္စါံ”ဟီုစဂှ် ဗွဲစၟတ်− ဒ္စါံဇကု, ဒ္စါံဓဝ်ဟွံသေၚ်၊ ဒ္စါံဂကူ, ဒ္စါံရဲ, ဒ္စါံပြကာ ဒးရိုဟ်လၟိဟ်သၚ်္ချာဂလိုၚ်ဝွံရောၚ်၊ ပ္ဍဲပူဂဵုပြဲပြဲ ရဲသၚ်အရဳခမဳအဆံၚ်သၠုၚ်ဒ္စါံပြကာဝွံ ပ္ဍဲအရာဒ္ဂေတ်ဝေတ်စိုတ်ပါၚ်ကာယဂှ် ဒ္ဂေတ်ဒးရးညာတ်ဒးထေက်ကြိုက် ထိုက်ကဵုထိုၚ်သးကွေံကွေံရောၚ်။

ဂကောံအရဳယသၚ်မဒှ်ကွးကျာ်ဍာံစၟတ်တံဂှ် ဟွံဒးဝေတ်ဗ္တောန် ညံၚ်ရဴကောန်ကျာ်ခမဳသၚ်ပုထုဇန်ဂမၠိုၚ်တုဲ အတိုၚ်ဒၠောံဗ္တောန်ဓဝ် ဆဝ်ပ္ၚုဟ်တွံထ္ၜးလဝ်ဂှ်ဟေၚ် ဒ္ဂေတ်မၚ်မွဲစဵုကဵုလမျီုအိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအရာဒၠောံဗ္တောန်မဒှ်ကလောန်သာသနာဂှ်လေဝ် ညံၚ်ဂွံဗဗွဲထိုက်ကြိုက်ကဵုသာသနာဂှ် တွံထ္ၜးသက်သဳဗီုပြၚ်ဒဒှ်တၞဟ်တၞဟ်သာ်တုဲ အတိုၚ်အပါအံက်ကျာ်ဂန်ကဵုဒၠောံဗ္တောန်စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ် ဒ္ဂေတ်ဗက်အလုံအိုတ်သီုရ။

ဂကောံသၚ်အရဳခမဳတန်လ္တူဂမၠိုၚ် ဂၠိုက်ကဵုလက်ကိုတ်ဂှ် လမျီုဗက်ရအိုတ်အာကီုလေဝ် ဟွံပလီုဒၠောံဗ္တောန်ကျာ် ကွာ်ဗက်ဒၞာဲဇိုၚ်ဟွံကဵုဗၠေတ် ဒ္ဂေတ်ဗွဲမဒးရး ဒ္ဂေတ်ခိုဟ်ကွေံကွေံရ၊ ကွးသၚ်အရဳခမဳကိလေသပၠိုတ် လ္ၚဵုတဏှာအိုတ်၊ လ္ၚဵုတဏှာကြဳအာတံဂှ် ၜိုန်ရညာတ်ဒုဟ်အောန်သၟတ်ဍောတ်သွတ်ကီုလေဝ် “ဒုဟ်ဇၞော်ကွေံကွေံ”ရောၚ်ဂှ် ဣဝွံ ပတှ်ေစှ်ေစိုတ်တုဲ ဝေၚ်ပါဲကၠေံအိုတ်ရ။

ဝတ္ထုမှာထေရ်သာရိပိုတ်

ညံၚ်ရဴပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ကီု ပ္ဍဲအခါကာလမပ္တံကၠောန်ဗဒှ်သဘၚ်ကျာ်ပ္ဍဲဍုၚ်ကွာန် ဋ္ဌာန်ရာညဒေသ ဒၞာဲတေံဒၞာံဏံဂှ်ဂှ် သီုဗဒှ်လဝ်ရုၚ်ဒုၚ်ဒါန်ကၞာထးမ္ၚဵုဒးဒးရးရးတုဲ ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်ကၟုဲစာတုဒိသာဂၠိုၚ်ကဵုတ္ၚဲရ၊ တုပ်တဴညံၚ်ရဴသာ်ဂှ်ကီု ပ္ဍဲလက်ထက်ကၠာကၠာတေံလေဝ် ပကောံလဝ်မၞိဟ်ရဲသ္ကံဇကုဂမၠိုၚ်မဂၠိုၚ်တုဲ သွက်ကၟုဲတံဂွံစသုၚ်ပ္ဍဲရုၚ်ဇြပ်စာတုဒိသာဂှ် ဗ္စဖျုၚ်ဒုၚ်သဇိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုတ္ၚဲမၞုံဒၟံၚ်ရ။

ခၟဳသၚ်ဂမၠိုၚ်လ္ၚဵုပၠန် ရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲ အာစိုပ်ပ္ဍဲဒၞာဲဋ္ဌာန်ညးမကဵုဒါန်တုဲ ဟိုတ်နူမစသုၚ်ဒမံၚ်ရံၚ်ဟွံဒးက၆ုမတ်ဂှ်ရ− မၞိဟ်ဂမၠိုၚ် ဟီုဒၟံၚ်ပေၚ်ဒိုဟ် ဂရိုဟ်ဗျိအိုတ်ရ၊ ဒဒှ်ရမၞိဟ်ဂမၠိုၚ်ဂရိုဟ်ဗျိခၟဳတံဂှ် ကျာ်တြဲသ္ဂောံမိၚ်ကေတ်တုဲ “သ္ပတံနူတ္ၚဲဏံ မွဲတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ် မဒးစရ၊ မွဲတ္ၚဲဓဝ်ဟေၚ်စဂွံရ” ရဴသာ်ဝွံ ကျာ်တြဲနာဲညးမဟာကရုဏာပညပ်ကၠေံသိက္ခာပိုဒ် သၞောဝ်ဟိုတ်မဒးဒ္ဂေတ်ရောၚ်။

ပ္ဍဲပယာံမွဲဝါ ဒးကာလမွဲတ္ၚဲဂှ် မှာထေရ်သာရိပိုတ် ၝောံကိုတ်ပၞာန်ဓဝ် (သ္ကိုပ်ပၞာန်ဓဝ်) ဂၠာဲသ္ၚဳဂေတ်ဂေၚ်ဂၚေၚ်ပိဏ္ဍပါတ် စိုတ်အာဋ္ဌာန်စာတုဒိသာဂှ်တုဲ ဃောဂှ်ပၠန် ဓါတ်ပန်ဟွံညဳသာကတဵုဒှ်အာဒုက္ခဝေဒနာဂိယဲညိညဇြိုၚ်သာရ၊ ၜိုန်ရကတဵုဒှ်အာယဲဝေဒနာကိုလေဝ် သွက်မွဲတ္ၚဲပ္ဍဲတ္ၚဲဂှ် ကဵုပိုန်တုဲအာရ၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲယးဂတဂှ် မၞိဟ်တၠကုသဵုဒကာဂမၠိုၚ် ကၠုၚ်ဗဂိန်ကဵုဒါန်ရ။

ၜိုန်ရဗဂိန်ကဵုဒါန်ကီုလေဝ် “ကျာ်တြဲဆေဝ်ဒဝ်လဝ်ရောၚ်”ဂးတုဲ ဟွံကဵုပိုန်ပ္ဍဲဇြပ်ဂှ်ရ၊ ဝေၚ်ကၠေံပိဏ္ဍပါတ်ပ္ဍဲဇြပ်ဂှ္တုဲ ဗပိုတ်ထောံဒုၚ်ဒါန်ပိဏ္ဍပါတ်ပ္ဍဲရုၚ်ဇြပ်စာတုဒိသာဂှ်ရ၊ ပရူပရာဒဒှ်ဂှ် တ္ၚဲဂှ်ဟေၚ် ကျာ်သဗ္ဗညုသ္ဂောံမိၚ်တီကေတ်ဒ္ဂေတ်ကွးဇၞော်တုဲ “ယဝ်ရဂိယဲမ္ဂး အရိုဟ်တ္ၚဲဒုၚ်ဒါန်ဂပ်− စအပ်သ္ပပြဘိုက်မာန်”ရောၚ်ဂှ် ထပ်ပညပ်စိုတ်သိက္ခာပိုဒ်မွဲဍောတ်ရ။

• သ္ပဟိုတ်ကဵုခမဳထေရ်သာရိပိုတ်ဂိယဲတုဲ ကလေၚ်ကဵုအခေါၚ်ပၠန်ရ၊ ဝိနယ်ကျာ် မကၠုၚ်ပ္ဍဲဘောဇနဝဂ်အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပိုဒ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကောန်ကွးကျာ်တြဲသၚ်အရဳပြဲပြဲ မၞုံကဵုဒ္ဂေတ်ခိုဟ်ခိုဟ်ဒးဒးရးရး ထေက်ကဵုသ္ဍိုက်ကြိုက်ကဵုလျုၚ်မြဴသာ်ဝွံ ကလၚ်ဗက်ဂလာန်ဒၠောံဗ္တောန်အလုံအိုတ်သီုမွဲကီုဟွံသှ်ေတုဲ ဒ္ဂေတ်အိုတ်သမ္တးဒ္ဂေတ်အိုတ်အးရေ

သွက်ဂွံပၠောပ်စိုတ်ပၟဝ်ဂုဏ်သၚ်သပ္ပဋိပန္န

သုပ္ပဋိပန္နော၊ သၚ်ကွးကျာ်တြဲ, ဖေက်ဘဲသံသာ, သွာဒၠောံဗ္တောန်, ဝေတ်ဖျောန်လောဲက္ဍၚ်, ကလၚ်ဂလာန်ဥဿုံ, မၞုံကဵုပဋိပတ်, ဒ္ဂေတ်ဝတ်ဒးရး၊ ၜိုန်ဒးစုတိ, ဗတ်ဒးပါ်ကန်ကီုလေဝ် အတိုၚ်ဗစန်ကျာ်, ပ္ဍဲသွာက္ခာတ, ဒမ္မဝိနဲ, မွဲဟွံကဵုယောၚ်, မွဲတောၚ်ဟွံကဵုဆောတ်, မွဲဍောတ်ဟွံကဵုမှာ, ဒးရးအာဖအိုတ်, ယောၚ်စိုတ်ဟွံမွဲဟေၚ် ။

သြ− တၟေၚ်နူညးတၞဟ်, တၟေၚ်တၟဟ်လောန်သတိုတ်, တၟေၚ်လောန်အိုတ်အာတၞုၚ်, သြ− လှုၚ်လတူလှုၚ်, ဒှ်ဒၟံၚ်တၞုၚ်လ္တူတၞောတ်, သြ− ဒှ်ဒၟံၚ်အထောတ်အဖျာ, စက္ကဝါလေဝ်ဥဿံ, ဆနွံလေဝ်သီုဖအိုတ်, သြ− ဒှ်ဒၟံၚ်ညံၚ်ၝောံကိုတ်(ဋ်) အိုတ်မၞိဟ်ဒေဝတဴ, ဗြမှဴလေဝ်ဥဿုံ, ဆနွံသီုဖအိုတ်ဟေၚ်, အိုဟ်− ဟွံကေၚ်ဒှ်ဒှ်တဴ, သြ− မၞုံကဵုအသဝ်ပြာထော်, ဇၟော်ကဵုတၚ်ဃဵု, ဒဵုကဵုထိုၚ်သးဟွံအိုတ်ဏီကွေံရောၚ်သွံ။ (နဲအ္စာတၠမှာထေရ်သန္ဒောဘာသ ဘာဓါတကျာ် ကွာန်ကၟာဝက်)

• ဂလာန်ဗတိုက်ဖအောဝ် − နကဵုလၟေၚ်ဂလာန်ဂမၠိုၚ်မဟီုကၠုၚ်တုဲဝွံ “သၚ်မ္ဂးဂှ်” သၚ်မဍိုက်ပေၚ်တဴကေုာံဂုဏ်ဂမၠိုၚ် ကြက်မစၞောန်ထ္ၜးဂတတေံဂှ် ဒှ်သၚ်ကလိဂွံမဂ်ဖဵုတုဲဟေၚ်မ္ဂးရ၊ ဂုဏ်သၚ်ဒ္စိတ်ဝွံ ဆေၚ်ကဵုသၚ်အရဳခၟဳပရဲခၟဳတဲလ္တူရ၊ ဆဂးဂှ် ၜိုန်ရဟွံဂွံမဂ်ဖဵုဏီလေဝ် ခၟဳသၚ်ပရဲပြဲပြဲခိုဟ်ခိုဟ် ရနုက်ဗပေၚ်ဒၟံၚ်ပါရမဳ သွက်ဂွံဂွံမဂ်ဖဵုတံဂှ်လေဝ် ပါလုပ်သၟဝ်အဆံၚ်သောတာပန်မာန်ဏီရ။

အတိုၚ်ဒၠောံဗ္တောန်ကျာ်ဂှ် ဟဂွံကလၚ်ဗက်ဒးဒးရးရးတုဲ ဂကောံခၟဳသၚ်လ္ၚဵု ဒၟံၚ်ထောံသာသာသ္ပံသ္ပံ ယံယံရောအ်ရောအ် ဝိုတ်ဝိုတ်ဝုဲဝုဲတံဂှ် ဂုဏ်သၚ်ဂမၠိုၚ် အတိုၚ်မထ္ၜးကဵုဂတတေံ ဟွံဆေၚ်လးလးရ၊ ဟွံသ္ပဇၞော်ကဵုဝိနဲသိက္ခာပိုဒ်တုဲ ဂကောံခၟဳသၚ်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ရုန်ရုန်မဵုမဵုတံဂှ်ဟေၚ် ဒးဝေၚ်ကၠေံနူဂုဏ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ− ကာလသ္ပအာရီုကဵုဂုဏ်သၚ်မ္ဂး ဂုဏ်အရဳယသၚ်မဒ္ဂေတ်လ္ၚတ်ဒၟံၚ်ညံၚ်ရဴကၠာကၠာတေံ ဍာံဍာံပြပြကဵုဂုဏ်သၚ်ပုထုဇန်ခၟဳကလျာဏမဍိုက်ပေၚ်ကဵုဒ္ဂေတ်ခိုဟ်ခိုဟ်ပြဲပြဲ ပ္ဍဲကာလလၟုဟ်ဂှ်ဟေၚ် ဖျုၚ်စိုတ်ရန်တၟံလၟောဝ်ဏာစိုတ်ကေဝ်ကေဝ်ဇြုၚ်ဇြုၚ် လျုၚ်လျုၚ်သ္ဍိုက်သ္ဍိုက်တုဲ သြဝ်− ဗှ်ဗၞုဟ်သ္ပအာရီုအိုတ်ညိ။