(၄) ဓမ္မော၊ ၚ်− ဓဝ်ဒ္စိတ်တန်၊ မဂ်ပန်,ဖဵုပန် နိဗ္ဗာန်ပၠန်မွဲ။ ဨဟိပဿိကော၊ စိုန်−ကော်ဗဗဵု၊ ဂွံဆဵုလုက်ဒး၊ သြဝ်− မၞးကၠုၚ်ရံၚ်, ညံၚ်ကၠုၚ်ထေက်ကြိုက်၊ ထိုက်ကဵုကော်ထ္ၜးဗွဲစၟတ်ရ။
သွက်ဂွံတီအဓိပ္ပါယ် ။−−−−−။ဂုဏ်ဨဟိပဿိကမ္ဂးဂှ် − စၞောန်ထ္ၜးအရထ ထေက်ကဵုကော်ထ္ၜးရဴဝွံမ္ဂး− “မၞးတံကၠုၚ်ညိ၊ ကၠုၚ်ဗဵုရံၚ်ညိ” မ္ဂးရောၚ်။ [ဨဟိပဿိက၊ ဨဟိ−ပဿ−ဣက။ ဨဟိ− ကၠုၚ်ညိ၊ သြဝ် − ညံၚ်ကၠုၚ်ညိ၊ ကၠုၚ်ဗဵုရံၚ်ညိ။ ဣက − ထေက်ကဵုကော်နၚ်မြဴသာ်ဝွံရောၚ်။]
ဥပမာလောကတုန် − ပ္ဍဲမပ္တံကလာပုတ်တာတိုက်ဂြပ်တံဂှ် အပေါတ်မမိက်ကဵုမွဲမွဲ ယဝ်ခါရဟွံမွဲမ္ဂး မူသာ်ဟွံမွဲမ္ဂး− “မၞးတံ ကၠုၚ်ညိ၊ ကၠုၚ်ဗဵုရံၚ်ညိ၊ သြဝ်ညံၚ်ကၠုၚ်ညိ”ဂှ် တၞဟ်နကော်ဗဗဵုကဵုဆဵုညာတ်ကၠးကၠး ကော်ထ္ၜးဟွံထိုက်ဟွံကြိုက် ဟွံထေက်ဟေၚ်ရ၊ ၜိုန်ရမၞုံဍာံကီုလေဝ် အပေါတ်ဝတ္ထုမၞုံဒၟံၚ်တံဂှ် ဟွံသေၚ်ကဵုအရာဝတ္ထုမကျေဝ်ဂေါဝ်ထေက်တန်ကဵုၚုဟ်မး ဟွံဒးကဵုပၟိက် မိက်ဂွံဗဵုရ၊ အာဗဵုဟွံထိုက်ဟွံကြိုက်ကဵုအပေါတ်တံဂှ်ရ။
အပေါတ်ဝတ္ထုတံဂှ် ယဝ်ရဒှ်ဒၟံၚ်တဲဍိုန်လျတဲပရေံပၠန်မ္ဂး သွက်ဂွံကော်ထ္ၜးပြဟ်ပြဟ်ဒှ်ကိစ္စဇၞော် ဟွံကြိုက်ဟွံထိုက်ဟေၚ်ရ၊ အပေါတ်ဝတ္ထုကော်ဗဗဵုကဵုဆဵုညာတ်ဂှ် ဒှ်အပေါတ်တဲခိုဟ်အိုတ်, တၟေၚ်တၟဟ်အိုတ်, မၞုံကဵုၚုဟ်ဂၠိုၚ်အိုတ်, မှာဇန်တံ ဒးဂၞပ်အိုတ်, ဆီမိက်စအိုတ်ဍာ်ဟေၚ် တၟေၚ်ကော်ဗဗဵုဂွံဆဵုထေက်ကြိုက်ရောၚ် ။
ဓဝ်ကျာ်သဗ္ဗညုတုန် − ညံၚ်ရဴဂိတုမပေၚ် ပၠေၚ်ကၠေံဒမၠုမတ်ဗြဲသ္အးယးတၟးတိုန်ကၠုၚ်နူကၞၚ်ဒဵုယုဂန္ဓဝ် လဒေါဝ်အမှဲအာကာသကီု၊ ညံၚ်ရဴမၞိက်ရတ်ဇြုၚ်ကေဝ် (သ္ဇုၚ်ကေဝ်) ယးတၟးသ္အးဇ္ၚးနူဒုဟ်အိုတ်သီုကီု၊ ဟိုတ်နူမၞုံဍာံပြာကတ်ပ္တောံၜတ်ဟွံမာန်စိ၊ “ကၠုၚ်ညိ၊ ကၠုၚ်ဗဵုရံၚ်ညိ၊ ဒဒှ်ရဒှ်ဓဝ်မၞုံကဵုဂုန်ဖဵုမဂၠိုၚ် ဂလိုၚ်လဵုထေက်တန်ကဵုၚုဟ်မးရောဟီုဂှ် သွက်ဂွံတီအလဵုဇကုဒ္ဂေတ်စံရံၚ်ညိ”ဂှ် တၞဟ်နကော်ထ္ၜးဗတိုက်ဖအောဝ် ဂပ်ဝ်ဗွဲမလောန်တုဲ မၞုံကဵုဂုဏ်ပြဲသန် ထေက်တန်ကဵုကော်ထ္ၜးဗဗဵုရောၚ်။
ဂလာန်ဗတိုက်ဖအောဝ် −−− ပ္ဍဲဂုဏ်ဝွံ − ဓဝ်လောကုတ္တဵုဒ္စိတ်ပြကာဟေၚ် မရေၚ်တၠုၚ်နၚ်နူပြကိုဟ်တံဂှ်ရ၊ ဆဂးဂှ် ဒ္ဂေတ်ပ္တောံဗက်ပတုပ်ဗက်ဂုဏ်ဏံတုဲ ဓဝ်ပရိယတ်လိက်ပတ်မပြဲကီု၊ ကျာ်တြဲတၠပိုန်မစိုန်ဒှ်တဴကၞောတ်အထေတ်ညးလိုက်ပိကီု၊ ခမဳသၚ်မဒ္ဂေတ်လ္ၚတ်ဒၟံၚ်ပဋိပတ်မပြဲကီု၊ သီုပိပြာကာတံဂှ် ကော်ထ္ၜးဗဗဵုကဵုမိတ်သဟာဲခိုဟ်ဆဵုညာတ်ရဴဝွံမ္ဂး − “ညံၚ်ကၠုၚ်ညိ၊ ကလၚ်စံရံၚ်ညိ၊ ကၠုၚ်ဗဵုလ္ၚောဝ်ညိ”ဂှ် ဟီုထ္ၜးဖအောဝ်ဗတိုက်ထေက်ကြိုက်ဗွဲမလောန်ရောၚ်။
“ကာလကောန်သၟိၚ်သိဒ္ဓတ္တ − သိဓတ်ကၠတ်ဒဴတိတ်ဂြိုပ်တေံဂှ် သၟိၚ်ဗြီုဇၞော် ဃဋိကာရ စှ်ေကၠုၚ်ဗ္ဂိန်သပိုၚ်သ္ၚာ”ကုဗောဓိသတ်ဟီုဂးသ္ပပြာကတ် စၟတ်သမ္တီလဝ်နွံဒၟံၚ်ရ၊ လၟောဝ်ဗြီုဇၞော်ဃဋိကာရဂှ် ပ္ဍဲလက်ထက်ကျာ်တြဲကဿပတေံ ကတဵုဒှ်မၞိဟ်သၟာလၟာန်နုၚ် ညးမာန်စနုၚ်ထၟာဲ မၞုံယၟု “ဃဋိကာရ” လွဳပရာမိမကမၠက်မတ်ၜါဂှ်တုဲ လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကျာ်တြဲဗွဲမလောန် ဒှ်ကောန်ဂကူပြဲပြဲ ဒှ်ရဲသပ္ပရိုဟ်ညးခိုဟ်ညးထၟိက်ဇၞော်မွဲရ၊ ဍိုက်ပေၚ်ဝတ်အလေဝ်စိုတ်ကေဝ်ဇြုၚ်ဗွဲမလောန်ရ။
လၟောဝ်ကျာ်သဗ္ဗညု ဂွံယၟုဗောဓိသတ်ပိုဲဂှ် ကတဵုဒှ်မၚ်ဗၠာဲဇောတိပါလ ဒှ်မၞိဟ်ပ္ဍဲဂကူပရဲ အဆံၚ်တဲလ္တူတုဲ မာနဇၞော်သၠုၚ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ပ္ဍဲကာလဂှ် ဟွံဒှ်ဗုဒ္ဓဘာသာဏီတုဲ ဒှ်မိတ်သဟာဲရဲသ္ဍိုက်ဆာန်ဃဋိကာရမွဲဆောဖွက်ရ၊ ကွးကျာ်တြဲကဿပဃဋိကာရဂှ် ဒှ်မံၚ်ပူဂဵုအနာဂါံ အဆံၚ်ဓဝ်သၠုၚ်ကွေံကွေံရ၊ ဃဋိကာရလေဝ် သွက်ဂွံအာလ္ၚောဝ်ကျာ်တြဲဂှ် ဗတိုက်ဖအောဝ်ဒၟံၚ်ဇောတိပါလ ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ၊ ၜိုန်ဒှ်သာ်ဂှ်ကီုလေဝ် မာနသၠုၚ်ဒၟံၚ်ကဵုဂုန်ဂကူစရာဲဂကူတုဲ ဟွံသ္ပဆောဖွက်အဖက်ကဵုကျာ်ရ။
ဃဋိကာရလေဝ် “ဟွံစိုပ်ကျာ်တှ်ေဟွံဒေါံ၊ ညံၚ်ဂွံအာဒးလွဳပရာစဵုကဵုစိုပ်လ္အိတ်ရောၚ်”ဂှ် ဣဝွံချပ်ဗ္စာဒၟံၚ်လၟိုန်ကာလရ၊ ဒးပယာံကာလမွဲဝါဂှ် ကော်ဏာရဲသ္ဍိုက်ဆာန်ဇကုပ္ဍဲသၞေဟ် သွက်ဂွံစှ်ေဟုံဍာ် အာဝေၚ်ဍာ်ရ၊ ညးၜါဟုံဍာ်အှော်လေဝ်တုဲဒှ်အိုတ်ရ၊ အဃောဂှ် ကော်ကသေအ်ကၟဝ်ပၠောပ်ဓဝ်စဝ်ကတောဝ် သွက်ဂွံကဵုအာလ္ၚောဝ်ကျာ် နကဵုဂလာန်လာံသာဍိုန်ဍောတ်ရဴဝွံမ္ဂး − “ယွံမိတ်သဟာဲသ္ဍိုက် ကျာ်တြဲကဿပဂှ် ပဒတဴနွံဒၟံၚ်ဗဒါဲဏံရ၊ ယဝ်ရဂွံအာလ္ၚောဝ်ကျာ်မ္ဂး − ပ္ဍဲစိုတ်အဲပြဲအိုတ်ကၞောတ်ဟေၚ် ဟွံဒးထေၚ်လးလးရ၊ ဗက်ကၠုၚ်ညိ, အာလ္ၚောဝ်ကျာ်စိုအ်” ကသေအ်ကော်ဏာရ။
ကသေအ်ကၟဝ်ဆဝ်ပ္ၚုဟ်တုဲ ၜိုန်ရကော်ဟီုပေၚ်အာပိဝါကီုလေဝ် ဟွံမိက်အာတးပါဲကၠေံဗီုနဲကိုပ်ကၠာတေံပၠန်ရ၊ ကာလဂှ် အလန်လက်ကရဴအိုတ် ဟွံအာ, ဟွံဂွံဟွံဗက်ဒၟံၚ်ဟွံဂွံ နကဵုတဲၜါဒိုဟ် တံၚ်ဂြဲဓဇက်ရပ်ကေတ်ဂွက်သော်ဂှ်တုဲ “အာဟာ, ဟွံအာဟာဟီု” သၟာန်တိုန်ရ၊ ကာလဂှ် ဂွံတိုန်ဓဝ်သတိစှ်ေစိုတ်တုဲ “သြ − ခဋိကာရဂှ် သီုကဵုမဒှ်ဂကူယုတ်သဝ်နူအဲဖိုဟ် ဂွံဂံၚ်ရပ်တံၚ်ဂြဲဓဇက်ဂွက်သော်အဲမာန်ဏီဂှ် အသဝ်ကွေံရောၚ်သွံ၊ မၞုံကဵုဒတုဲဖဵုဗွဲစၟတ်ဟေၚ်၊ ဟဂွံဂွံ, ဟွံဒေါံ ကော်ဏာအဘိုအ်အဲဍာံဍာံရသွံ” ဂးတုဲ ဗက်အာရဲဇကု စိုပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲတေံရ။
(ဇောတိပါလကဵုဃဋိကာရ)
ကာလစိုပ်အာဇရေၚ်ကျာ်တြဲ ဂွံကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓဝ်အံသဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက် သ္ဍိုက်မၠိုက်စိုတ်သဒ္ဓါကတဵုဒှ်ဗွဲမလောန်တုဲ ဂွံလုပ်တန်တဴပ္ဍဲသာသနာကျာ် နကဵုဘဝခၟဳရောၚ်၊ (ဗွဲမထေက်ကြိုက်ကဵုအခိုက်အလိုက် သ္ဂောံဍိုက်ပေၚ်တဴ ကေုာံ ဂုဏ် “ဨဟိပဿိက” မြဟ်မြဴမှောဝ်ဇဴကဵုစိုတ်မာန် မြဴသာ်ဝွံ ကော်ထ္ၜးဏာပ္ဍဲဒၞာဲညးမတွံဓဝ်တံဇိုၚ်ခၟဳသၚ်တံလေဝ် ထိုက်ကြိုက်ဗွဲမလောန်ရ) ။
ဆဂးဂှ် သွက်ဂွံဗ္စာရဏာရနၚ်တၚ်ဏှ်ဗီုဟီုတွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ် (ညးလ္ၚဵုလ္ၚဵု)တံဂှ် ပၞောဝ်ကဵုဘာသာတၞဟ်တၞဟ်ဂမၠိုၚ် ဘာသာလ္ၚဵုလ္ၚဵ ညးဂးဘာသာညးဍာံ၊ အဲဂးဘာသာအဲဍာံ ဟီုကြီုပတိုန်စဂုဏ်ဘာသာဇကုဗွဲမဆောတ်ယောၚ်မှာရာအာတုဲ ဟီုတွံထ္ၜးသောၚ်ကလးဒၟံၚ်အိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲဗော်ဗုဒ္ဓဘာသာဂှ်လေဝ် ညးလ္ၚဵုလ္ၚဵု − ရဲပိုဲဏောၚ်ခိုဟ်, ဂကောံပိုဲဏောၚ်ခိုဟ်, တၠဂုန်ညးဂှ် လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ထေက်၊ တၠဂုန်အဲ − ပိုဲရောၚ်ရှ်ေသှ်ေထိုက်၊ တၠဂုန်အဲ − ပိုဲရောၚ်လေပ်လိက်, တွံဓဝ်ခိုဟ်၊ ထ္ၜးကမ္မဋ္ဌာန်ကၠိုဟ်လောဲ ဟွံမွဲကဵုပ္တောံၜတ်ဒှ်တံ၊ ပွမဟီုကြီုပြိုၚ်ပကာန် ကေုာံရေၚ်သ္ကံ ဟီုပ္တိုန်ထ္ၜးထိုၚ်သးဒၟံၚ်ဘာသာဂၠိုၚ်ကဵုနဲတုဲ “ၜိုၚ်ရာဲညးတၞဟ်ဖျး ၜိုၚ်ရာဲဇကုဖျးဗက်ကီုဂှ် “ဨဟိ − သြဝ် − ညံၚ်ကၠုၚ်ညိ၊ ပဿ − သြဝ် − ကၠုၚ်ဗဵုလ္ၚောဝ်စံရံၚ်ညိ ” ။
ဗီုဗီုသာ်ဏံ ယာကံပ္တိတ်ရမျှာၚ်ဇၞော် ကော်ထ္ၜးသၠေံသၠန်ဒၟံၚ်ဂှ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ ဗီုယှုက်ယှုဲထုဲကြာန်တၞာန်လီၜန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲလောကဝွံ မၞိဟ်စကာသုၚ်စောဲညာန်ဇကုမာန်ဂှ်လေဝ်အောန်၊ လပါ်ကိစ္စသာသနာပၠန်လေဝ် ဒၞာဲဍုၚ်ကွာန်ဋ္ဌာန်ဒေသလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂှ် မၞိဟ်ဗြဴဗြဴဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ် အာဂတပၠတြဴ နွံဒၟံၚ်ကီုရ၊ မၞိဟ်ဗြဴဗြဴမ္ဂးဂှ် ဗွဲယျေဘုယျပ္ဍဲအရာသၠေံသၠန်ညးတၞဟ်လေပ် ၜိုန်ညာန်ဂၠိုၚ်ဂလိုၚ်ဂှ်ကီုလေဝ် ညးတၞဟ်ဟီုခ္ဍါတ်ညိ, သၠေအ်သၠန်ညိဓဝ်ဂှ် ပတေဟ်လောဲတုဲ ပါဗက်အာ၊ ဂုန်မူသာ်ဟွံသေၚ်ဂှ် အထေၚ်ဇၞော်ကွေံကွေံပၠန်ရောၚ် ။
ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ − မၞိဟ်ဗြဴလ္ၚဵုလ္ၚဵုဂမၠိုၚ်တံဂှ် ကာလလဆောဝ် ဒှ်ညးအာဂတပၠတြဴပ္ဍဲကိစ္စကေၚ်ကာသာသၞာ− အောန်,ကဵုဂၠိုၚ်နွံဒၟံၚ်တုဲ ဒၞာဲကလောန်ကၠောန်ဟွံဒးရးဗၠးသတိ ဆောတ်ယောၚ်ဟွံစှ်ေတၚ်နေၚ်(တၚ်ဂၞေၚ်) ဒစေၚ်ဗၠေတ်ကဵုမတ်ညးတၞဟ် ပတေဟ်ပြဟ်ဒှ်ကြာန်တုဲ ထုဲတၞာန်အာဂၠံၚ်ဓဝ်ဗၠေတ်မတ်ဂေတ်အာလေဝ် နွံဒၟံၚ်ကီုရ။
ဂလာန်ဆက်စပ်ကဵုဒကာမိသာသနာဝွံ (မၞိဟ်ဗြဴတှ်ေတုဲ ထုဲထံၚ်လပါ်လီုဒှ်ဗီုဏံဖအိုတ်ဟွံသေၚ်ဂှ် ပသတိဇၞော်ဇၞော်ညိ၊) မၞိဟ်မိက်ဂွံဟီုတွံထ္ၜးကဵုဂၠံၚ်တြဴ ထဴကဵုလပါ်ခိုဟ်ဍာံဍာံဂှ်လေဝ် “ဟိုတ်နူဒှ်ဒၟံၚ်ခေတ်သုၚ်ဍာ်ဗြဲကတၚ်ဂှ်ရ” သ္ပဟွံမာန် အိုတ်တၞာန်စိုတ်, ကသပ်ပိုတ်တံ ကၞောတ်ၚုဟ်ဇြောတ်ဒၟံၚ်တုဲ ဒးဖျေံထောံကမျ ဒးဒုၚ်ကျအာအိုတ်ရောၚ်။
ညးဒးမၞိဟ်မွဲ သ္ပဗၠေတ်ဒ္ဂေတ်လို ဂွံဟီုဂးပၠန် ဖေက်ပလန်တဲဒက်ဝဲဂၠာဲသၞ၊ ၜိုန်ရမိက်ဂွံထ္ၜလဘာ်ကဝါ်ပ္တိုန်ဂၠံၚ်တြဴဍာံဍာံကီုလေဝ် ဟွံဂံၚ်ကဵုသတိ ဟီုဂးဒၠောံဗ္တောန် အောန်စိုတ်ထေက်ကြိုက် ထိုက်ကဵုဒးကၞပ်တောံ သ္ၚိတ်သ္ၚိတ်ဇြဇြရ၊ ညံၚ်ဂွံဂဗဆဵုပူဂဵုပတေဟ်ဖျေံစိုတ်ဂှ်လေဝ် ကံကုသဵုခိုဟ်ရ၊ ဣဒှ်− စိုပ်အာဍာ်ဂှ်, အဇာဂှ်ရ၊ ညးကဵုဓဝ်သတိကဵုညးဒးဒုၚ်ဂှ် လညာတ်တုပ်ဟေၚ် စှ်ေပရေၚ်ဓမ္မဝတ်ရ၊ ပိုဲသၚ်ပုထုဇန်ခၟဳကလျာဏကဵုဒၠောံဗ္တောန်ကဵုဓဝ်သတိဟွံကေတ်ဗလေတ်မုက်တုဲ ပါဲတးထောံဂလာန်ကျာ်တြဲဂှ် လ္ပဟီုဏီရ၊ လဵုမာဲဇကုကျာ်လေဝ် ဆောတ်ဟွံမာန် နွံဗဝ်ဏီရ။
ယဝ်ရဒးကဵုသတိဗွဲစၟတ်မ္ဂး − အခါကာလပြာပ်အာနိဿဲရှ်ေသှ်ေအဲပရဲကုပူဂဵုမမိက်ကဵုမွဲမွဲဂှ် လညာတ်ညာဏ်(န်)ပညာမဍိုဟ်ကေက်ကဵုစိုတ်ညးသ္ပရိုဟ်ပ္ဍဲဇကုနွံဟွံမွဲဇၞော်မောဝ်ဂၠိုၚ်တိုန်ဟာ, ဟွံဂၠိုၚ်တိုန်ဟာ, ဗ္စာရဏာအိုတ်ညိ၊ ဇၞော်မောဝ်ဂၠိုၚ်တိုန်ပ္ဍဲဇကုရောၚ်၊ ညးဒးဒုၚ်ရှ်ေသှ်ေတံဂှ် ဒှ်ပရဲဓမ္မဝတ်ရ၊ ခဝ်ကုသဵုဟွံဇၞော်မောဝ်တိုန်ခိုဟ်ခိုဟ် ဒ္ဂေတ်ညးသပ္ပရိုဟ်ဟွံမွဲပ္ဍဲဇကုတုဲ ယာံရဒးပြိုၚ်ပကာန်ကဵုညးတၞဟ် ညးမဒှ်ပူဂဵုသမ္မာပဋိပတ်တံဂှ်မ္ဂး ဂွံဆၜိုတ်ဂလိုၚ်ဝေၚ်ပြဝဒုစရိုတ် တုပ်တဴညံၚ်ရဴ “ကျကံတံပိုတ်အာဟေၚ်”ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ− အာရှ်ေသှ်ေကုပူဂဵုမမိက်ကဵုမွဲမွဲပၠန်လေဝ် ညံၚ်ဟဂွံကတဵုဒှ်ပရိုက်ဘယ်အန္တရာယ်ဂှ် ပ္တိတ်ဇြဟတ်သ္ပလွဳပရာတုဲ စွံသတိဇၞော်ဇၞော်အိုတ်ညိ။