နာဲထေန်

ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲထေန် မဒှ်ကောန် မိမေဝ်၊ နာဲထောန်ဝေန်ဝွံ ကတဵုဒှ်မၞိဟ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၂၈၂)၊ ပ္ဍဲဂိတု ဖဝ်ရဂိုန် (၉) စွေက် တ္ၚဲသိုက် (၁၉၂၁ အေပြဳ ၁) ပ္ဍဲကွာန်လေံတက်၊ ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်ရ။ ပၞောဝ်ကဵုကောဒေံ (၅) တၠတအ်ဝွံ ဒှ်ကောန်ဇၞော်အိုတ်တုဲ ဒေံတြုံမၞုံမွဲတၠ၊ ဒေံဗြဴမၞံု ပိတၠရ။ နူအဝယ်ဘဝဍောတ်တ်ဂှ် ဇၞော်ဂေါဝ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲတဲ မိဇၞော်၊ အပါဇၞော်ရ။
ကာလကလိဂွံအာယုက် (၉) သၞာံဂှ် စဗ္တောန်ပညာ တန်မူလရ။ ကတ်ဗ္တောန်ပညာ တန်မူလအံၚ်တုဲ ဗ္တောန်ကေတ်လိက်မန် ပ္ဍဲဘာလကျာ် ဇရေၚ်ကွာန်ဂှ်ရ။ ကာလကလိဂွံအာယုက် (၁၆) သၞာံဂှ် ဒှၚ်ဂိုၚ်ကေတ် ဘဝထပိုဲသာမဏဳတုဲ ဆက်ကတ်လ္ၚတ် လိက်ပရိယတ္တိပၠန်ရ။ ပ္ဍဲအာယုက် (၁၈) သၞာံဂှ် မိဇၞော် ကဵု အပါဇၞော်တအ် စုတိအိုတ်တုဲ ရာံတိတ်နူ ဘဝထပိုဲတုဲ စဴကၠုၚ်ဇရေၚ်ကွာန်မိမဇကုတုဲ ကၠောန်တဴဝါဗ္ၚ မိမဇကုရ။ ကာလဂွံအာယုက် (၂၀) သၞာံဂှ် ထပ်တဲ ကုမိခေန်ညောအ်တုဲ ကလိဂွံကောန်ဇာတ် (၈) တၠရ။ လက်ကြဴ မိခေန်ညောအ် စုတိအာတုဲ ထပ်စှေ်ဒၞာဲ ကုမိလေန် ပၠန်ရ။
ပ္ဍဲ သက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၄၆ ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၀၈) နာဲဖဵုချဵုတအ် က္ဍိုက်ပ်တုဲ ပံက်ပ္တန်ကၠုၚ်
ဗော်သွးမန် သွက်ဂွံရုန်ဂစာန် ပရေၚ်ဗၠးၜး ဂကူမန်ရ။ ပ္ဍဲသကုတ်ဒေသမန် အိုတ်သီုတအ်ဂှ်လေဝ် ဂကောံသၟတ်မန်ဂမၠိုၚ် မံက်ကတဵုကၠုၚ်အိုတ်ရ။ ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲထေန်ဝွံ စနူအခိၚ်ဂှ်တုဲ ဗွဲမကတိုၚ်ကၟဟ်ဟေၚ် ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်တာလျိုၚ် ပ္ဍဲဂကောံသၟတ်မန် ဂှ်တုဲ က္ဍဂံါလုပ်ကၠုၚ် ဗွိုၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၄၈ ဂိတုအဝ်ဂေတ် ၁၉၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၃၁၀) ဂိတုဒ္ဂိုန်ပေၚ် ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်မန် စပ္တံမံက်ဂတဝ်ကၠုၚ်ဂှ် ဥက္ကဋ္ဌဇၞော်နာဲထေန်ဝွံ စပ္တံပါလုပ်ချဳဓရာၚ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲပၠန်ဂတးရပ်လွဟ်ဂှ်ရ။ သက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၅၃ ဂှ် ယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ် နဒဒှ် သ္ကိုပ်ဂ္ဇအ်ရုၚ်ရ။ ဗွဲကြဴ ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၅၄ ဥက္ကဌဇၞော် နာဲထေန်ဝွံ တိ တ်ထောအ်နူသွာၚ်ပၞာန် ပါလုပ်ချဳဓရာၚ်ကၠုၚ် ပ္ဍဲသွာၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၅၄ ဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ် နဒဒှ် ညးအုပ်ကာ ပွိုၚ်ဍုၚ်လှာ်ဒကှ်။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၅၈ ဂှ် ကေတ်တာလျိုၚ် နဒဒှ် ကေၚ်ကာခရိုၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၅၈ ဂိတုဂျူလာၚ် (၁၉) ကာလဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် ပြံၚ်သၠာဲဂၠံၚ်တရဴ “သၠာဲလွဟ်ကဵု ဒဳမဵုကရေဇြဳ”ဂှ် ပါအာကရောံ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်တုဲ လုပ်အာပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ရ။ အဃောမၞံုဒၟံၚ် ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ဂှ် နကဵုတာလျိုၚ် ကေၚ်ကာခရိုၚ်ဘာအၚ် မွဲတၠကီု ယိုက်ဂၠေၚ်ကၠုၚ်လဝ်ရ။
အဃောမဂစာန်ချဳဓရာၚ်ဒၟံၚ် ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ် ကာလစိုပ်သၞာံ ၁၉၆၂ ဂိတု မာတ်ချ် (၂) ဂှ် ဂကောံသ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန်တအ် က္ဍိုက်ပ်တုဲ သီထောံအဝဵု နူကဵု အလဵုအသဳကၟိန်ဍုၚ်ရ။ စနူအခိၚ်ဂှ်တုဲ သၟုဟ်ဒဳမဵုကရေဇြဳ ဗျဟ်ဟဲ၊ အခေါၚ်အရာကောန်ဂကူဂမၠိုၚ်တအ်လေဝ် ကၠေံဗ္ဒန်အာ သၟဝ်တဲ တၠအဝဵုပၞာန်အိုတ်ရ။ ပရေၚ်ချဳဓရာၚ် ကောန်ဂကူတအ်လေဝ် ကၠေံကၠက်ကၠုၚ်ဒၟံၚ်သိုက်က်၊ ပရေၚ်ချဳဓရာၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် အိုတ်သီုတအ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ကၟာတ်လဒဵုကၠုၚ် ကုသ္ကိုပ်ပၞာန်နေဝေန်ရ။ ဟိုတ်နူအခေါၚ်ချဳဓရာၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ရုန်ဂစာန် သွက်ဂကူမန် ပ္ဍဲဗွိုၚ်သၞောဝ်ဂှ် ဟွံဂွံအခေါၚ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၆၂ ဂိတုဂျူလာၚ်ဂှ် ဥက္ကဋ္ဌဇၞော်နာဲထေန် ကလေၚ်တိတ်ကၠုၚ်
ဇရေၚ်ပၠန်ဂတးရပ်လွဟ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ မွဲအလန်ပၠန်ရ။ တိတ်ကၠုၚ်စိုပ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိတုဲ ခြာဟွံလအ်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ရုဲစှ်ကဵုတာလျိုၚ် နဒဒှ် ဥက္ကဋ္ဌခရိုၚ်မတ်မလီုရ။
ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၆၃ ကာလကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတး (တော်လှန်ရေးကောၚ်စီ) ကော်ဘိက်တက်ကျာ ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဗော်ပိဗော် (KNU, KNPP, NMSP) ဂှ် နဒဒှ် ညးစၞးဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ၊ (ညးမတိုန်စိုပ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန်၊ ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲထေန်၊ နာဲတေတ်ထောန် (ဝါ) နာဲဝါ တအ်) တိုန်စိုပ် ဆဵုဂဗ ကုကံၚ်ဇြဳပၠန်ဂတးရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၆၅ ဂှ် ဂွံဒုၚ်ရုဲစှ် နဒဒှ်ကမ္မတဳဗဟဵုတုဲ ဆက်ကေတ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ဥက္ကဋ္ဌခရိုၚ်မတ်မလီုပၠန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၇၁ ဂှ် ဂွံဒုၚ်ရုဲစှ် ယိုက်ဂၠေၚ်တာလျိုၚ် နဒဒှ်ညးအုပ်ကာနာနာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိရ။ အဃောမယိုက်ဂၠေၚ် မကေတ်ဒၟံၚ်တာလျိုၚ် ညးအုပ်ကာနာနာ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် မွဲအခိၚ်ဓဝ် သီုကေတ်လဝ်တာလျိုၚ် ဥက္ကဋ္ဌခရိုၚ်မတ်မလီုပၠန်ရ။ အဃောကာလ ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ဒှ်အာၜါလွး ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၈၁ ဂှ် ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲထေန်ဝွံ နွံဒၟံၚ် ပ္ဍဲဗော်
နာဲနလ္လာ မက္ဍိုက်ပ်တုဲ နကဵုတာလျိုၚ် ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ ယိုက်ဂၠေၚ်လဝ် စဵုကဵုစိုပ်သၞာံ ၁၉၈၇ ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၈၇ ကာလဗော်ဍုၚ်မန်တၟိၜါလွး ကလေၚ်ကောံပၠန်ဂှ် ဂွံဒုၚ်ရုဲစှ် နဒဒှ် ညးအုပ်ကာနာနာပၠန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၁၉၈၉ ဂှ် နကဵုတာလျိုၚ် ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ ဂှ် ယိုက်ဂၠေၚ်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုသၞာံ ၂၀၀၃ ကာလ ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် နာဲယှိုဲကျေန်စုတိအာတုဲ ဥက္ကဋ္ဌဇၞော်နာဲထေန်ဝွံဂွံ ဒုၚ်ရုဲစှ်နဒဒှ်ဥက္ကဋ္ဌဇၞော် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိရ။
ဥက္ကဋ္ဌဇၞော်နာဲထေန်ဝွံ ဒှ်ညးဆာန်ဂကူမွဲတၠ၊ ဒှ်ညးသၠးလမျီုသွက်ဂကူ၊ ဒှ်မၞိဟ်ဒုၚ်သၠးဂုဏ်ဖဵုပူဂဵုဇကု သွက်ဂကူမန်မွဲကီုရ။ ဘဝဇကု သွက်အလုံမွဲဘဝဂှ် ဇိုန်ဏှၚ်ဏာကဵု ပရေၚ်ရုန်ဂစာန်ဗၠးၜးဂကူမန်တုဲ စိုပ်သၞာံ ၂၀၀၅ ဂိတုမာတ်ချ် (၁၄)၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၃၆၆ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန် (၅) မံက်ဂှ် စုတိအာ ပ္ဍဲရုၚ်ဌာန်ဂအုပ်ဗွိုၚ်အပ္ဍဲဍုၚ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီု နကဵုယဲမၞိဟ်ဇၞော်ရ။